საქართველოში მცენარეთა ჯიშის გამოყენების განსაკუთრებული უფლება დასტურდება სახელმწიფო რეგისტრაციის მოწმობით. მოწმობა ამოწმებს ახალი ჯიშის რეგისტრაციას და ამტკიცებს სელექციონერის უფლება ამ ჯიშზე.
მოწმობის მოქმედების ვადაა 25 წელი სახელმწიფო რეესტრში ჯიშის რეგისტრაციის დღიდან (ხის, ხილის, ტყის, დეკორატიული, სუბტროპიკული კულტურების, ყურძნის ჯიშების, ჩაის შემთხვევაში - 30 წელი).
მცენარეთა ჯიშების დაცვის სფეროში კომპეტენტური სახელმწიფო ორგანოებია საქართველოს ინტელექტუალური საკუთრების ეროვნული ცენტრი „საქპატენტი“ და საქართველოს სოფლის მეურნეობისა და სურსათის სამინისტროს სელექციური მიღწევების გამოცდის, ინსპექციის და დაცვის სახელმწიფო კომისია.
"მცენარეთა ახალი ჯიშების დაცვის შესახებ" კანონის შესაბამისად, მოწმობის მიღება შესაძლებელია იმ ჯიშისათვის, რომელიც აკმაყოფილებს შემდეგ კრიტერიუმებს:
- სიახლე (განაცხადის შეტანის დროს, ამ ჯიშის გამრავლების მიზნით განკუთვნილი მასალა არ იყო გადაცემული სელექციონერის მიერ ან მისი თანხმობით არ იყო გასხვისებული გამოსაყენებლად და (ან) არ იყო გადაცემული მესამე მხარისთვის სხვა გზით);
- განსხვავებულობა (ჯიში განსხვავდება ნებისმიერი სხვა ცნობილი ჯიშისგან);
- ერთგვაროვნება (ამ ჯიშის მცენარეები, გამრავლების თავისებურებების მიუხედავად, საკმაოდ მსგავსია მათი ძირითადი მახასიათებლებისა და თვისებების მიხედვით);
- სტაბილურობა (ჯიშის ძირითადი მახასიათებლები და თვისებები უცვლელი რჩება მისი ერთზე მეტი გამრავლების შემდეგაც).
საქართველოში მცენარეთა ჯიშის სარეგისტრაციო მოწმობის მოსაპოვებლად აუცილებელია საქპატენტში შესაბამისი განცხადების წარდგენა. განაცხადი უნდა შეიცავდეს შემდეგ მასალებს:
- განცხადებას, რომელშიც მითითებულია სელექციონერის სახელი და მისამართი;
- მცენარის ახალი ჯიშის აღწერილობას, ძირითად მორფოლოგიურ-ბიოლოგიურ და ბოტანიკურ ნიშან-თვისებებს;
- მცენარის ახალი ჯიშის ფოტოგამოსახულებას
- შრომითი ხელშეკრულების ასლი (თუ ჯიში შეიქმნა სელექციონერის მიერ სამუშაო ხელშეკრულებით გათვალისწინებული მოვალეობების შესრულებისას);
- პრიორიტეტული განაცხადის ასლი (თუ პრიორიტეტი მოთხოვნილია), ქართულ ენაზე თარგმნით;ნ);
- მინდობილობა (თუ განაცხადი წარმოდგენილია წარმომადგენლის მიერ).
თუ აღნიშნული ჯიში დაცულია ან დაშვებულია სხვა ქვეყანაში გასავრცელებლად, განმცხადებელმა ასევე უნდა წარმოადგინოს დოკუმენტის დამოწმებული ასლი, რომელშიც შედის გამოცის შედეგები, რომლებიც ითარგმნება ქართულ ენაზე.
საპრიორიტეტო უფლებით სარგებლობის მსურველმა სელექციონერმა უნდა მიმართოს საქპატენტს 12 თვის განმავლობაში პრიორიტეტული განაცხადის შეტანის შემდეგ, მცენარეთა ახალი ჯიშების დაცვის საერთაშორისო კონვენციის მონაწილე სახელმწიფოში.
განცხადების შეტანის შემდეგ, მცენარის ახალი ჯიში ექვემდებარება ექსპერტიზას და სახელმწიფო გამოცდას (ფორმალური ექსპერტიზა, სიახლის ექსპერტიზა, გამოცდა განსხვავებულობაზე, ერთგვაროვნებასა და სტაბილურობაზე).
ფორმალური ექსპერტიზა ტარდება იმისათვის, რომ შეამოწმდეს აკმაყოფილებს თუ არა მასალები ფორმალურ მოთხოვნებს და განაცხადის შეტანის თარიღის დასადგენად. აღნიშნული ექსპერტიზის შემდეგ, ინფორმაცია ახალი ჯიშის შესახებ ქვეყნდება ოფიციალურ ბიულეტინში.
ფორმალური ექსპერტიზის დასრულების შემდეგ, ტარდება ექსპერტიზა სიახლეზე და გამოცდა განსხვავებულობაზე, ერთგვაროვნებასა და სტაბილურობაზე. თუ განაცხადი ეხება საერთაშორისო კავშირის სხვა წევრ სახელმწიფოში დაცულ ჯიშს, მაშინ აღნიშნული ჯიში არ ექვემდებარება განსხვავებულობაზე, ერთგვაროვნებასა და სტაბილურობაზე. ასეთ განაცხადზე ტარდება მხოლოდ ფორმალური ექსპერტიზა.
ზემოაღნიშნული ექსპერტიზების შედეგებიდან გამომდინარე, კომისია გადაწყვეტს გასცეს მოწმობა, რის შემდეგაც ჯიში შეყავთ მცენარეთა ახალი ჯიშების რეესტრში. მოწმობა საშუალებას აძლევს მფლობელს გამოიყენოს ჯიში შემდეგი მიზნებისათვის:
- წარმოება და გამრავლება;
- გაყიდვები და კომერციული განაწილების სხვა ტიპები, უფლებების გასხვისება ან გადაცემა სხვა ფორმით;
- ექსპორტი;
- იმპორტი საქართველოში;
- შენახვა ზემოთ აღნიშნული მიზნებისათვის.
თუ კი ახალი ჯიში არ აკმაყოფილებს სიახლის კრიტერიუმებს, მაგრამ აკმაყოფილებს სხვა კრიტერიუმებს (განსხვავებულობას, ერთგვაროვნებას და სტაბილურობას), განმცხადებელი იღებს ხარისხის სერთიფიკატს, ფიტოსანიტარიულ სერტიფიკატს და ეს ჯიში შედის საქართველოს ტერიტორიაზე დაშვებულ ჯიშების რეესტრში.
